Kaz Yetiştiriciliği Fizibilite Raporu

Kaz Yetiştiriciliği Fizibilite Raporu; Kaz yetiştiriciliği, dünyada ticari amaç ile yapılan ve ülkelere ekonomik katkı sağlayan bir sektördür. Ülkemiz, kaz varlığı açısından büyük bir nüfusa sahip olmasına rağmen kaz yetiştiriciliği profesyonellikten ve ticari amaçtan çok uzaktır. Son teknoloji tesisler ve modern entegrasyonlar sayesinde kaz yetiştiriciliği, vatandaşlarımız için bir gelir kapısı olabilir. Kaz yetiştiriciliği yapmak isteyen yatırımlara yol haritası niteliğinde olmaktadır. Kaz Yetiştiriciliği Fizibilite Raporu ile Kredi veren kurumlardan yatırım için kredi başvurusun da kullanabilir. Ayrıca Kırsal Kalkınma Hibe Programında yapılan Kaz Yetişitiriciliği tesislerine hibe desteği inşaat ve makine-ekipman hibe desteği vardır.

1-Dünyada Kaz Yetiştiriciliği ve Ticareti – Kaz Yetiştiriciliği Fizibilite Raporu

Kaz yetiştiriciliği hemen hemen dünyanın her ülkesinde yapılmaktadır. Özellikle Doğu ve Güneydoğu Asya ülkeleri ile bazı Doğu Avrupa ülkelerinde kaz ve ördek eti önemli bir yere sahiptir.

Dünya’da kaz yetiştiriciliği bakımından önemli ülkelerin başında Çin, Mozambik, Mısır, Polonya, Romanya, Ukrayna Rusya, Macaristan yer almaktadır. Hayvancılık faaliyetleri içerisinde yetiştiriciliği yapılan kazlardan, tüm dünyada, insan beslenmesinde kullanılmak üzere başta et, yağ ve yağlandırılmış karaciğer gibi besin maddeleri sağlamanın dışında tekstil sanayisinde yüksek talep gören kaliteli doğal elyaf hammaddesi olarak tüy edilmekte ve bunun dışında da bekçi hayvan olarak da yararlanılmaktadır.

Avrupa ülkelerinde yetiştiricilik Doğu ve Güneydoğu Asya Ülkelerine göre daha bilimsel düzeyde yapılmakta ve sektörün her konusuyla ilgili araştırma yapan merkezler bulunmaktadır. Dünyadaki bazı ülkelerdeki kaz varlığı tablo 1’de verilmiştir

Tablo 1: Dünya’da bazı ülkelerdeki kaz varlığı (adet)

Sıra No	Ülke	Sayı ( adet)	Oran , %
	Dünya	365.485.000
1	Çin	311.415.000	85,21
2	Mozambik	15.857.000	4,34
3	Mısır	7.123.000	1,95
4	Polonya	5.132.000	1,40
5	Romanya	4.710.000	1,29
6	Ukrayna	4.117.000	1,13
7	Rusya	3.695.000	1,01
8	Madagaskar	3.020.000	0,83
9	Myanmar	2.265.000	0,62
10	Macaristan	1.189.000	0,33
11	Türkiye	1.080.000	0,30

Kaynak: FAO 2018

Dünya genelinde kaz eti üretimi 2004 yılında 1,9 milyon tondan 2018 yılında 2,6 milyon ton seviyesine yükselmiştir.(Tablo-2) Çin gerek kaz sayısı bakımından gerekse kaz eti üretimi bakımından ilk sırayı almakta ve dünya kaz eti üretiminin yaklaşık %95’ini karşılamaktadır. (Tablo 3)

Tablo 2: 2018-2018 yılları Dünya Kaz Eti Üretimi

Yıllar	Kaz eti üretimi(ton)
2004	1.978.473
2008	2.376.611
2014	2.594.499
2015	2.545.558
2016	2.626.957
2017	2.715.568
2018	2.646.233

Kaynak: FAO 2018

2018 yılında Polonya ve Macaristan Doğu Avrupa ülkeleri arasında en yüksek kaz eti üretimi ve ihracatı yapan ülkelerdir.(Tablo 4) Bu iki ülkeden kaz eti ihracatı öncelikle Batı Avrupa ülkelerine özellikle de Almanya’ya yapılmaktadır. Almanya’nın kaz eti talebinin tamamı bu ülkelerden karşılanmaktadır. Almanya’nın kaz eti ithalatı genellikle sezonluk olup, ekim ve aralık ayında yoğunlaşmaktadır.

Tablo 3: Dünya’da bazı ülkelerin kaz eti üretimi (ton)

Sıra	Ülke	Kaz Eti Üretimi
	Dünya	2.646.233
1	Çin	2.508.623
2	Polonya	28.261
3	Macaristan	26.445
4	Mısır	25.434
5	Madagaskar	12.715
6	Tayvan	11.156
7	Myanmar	10.030
8	Israil	3.308
9	Almanya	3.127
10	Iran	2.618
11	Türkiye	2.409

Kaynak: FAO 2018

Polonya’da her yıl 4-6 milyon civarında kaz yetiştirilmekte ve yıllık 27-28 bin ton kaz eti üretilmektedir. Bu ülkenin kaz eti üretimindeki payı %1 dolayındadır. Kaz yetiştiriciliğinin yaygın olarak yapıldığı ülkelerden biri de Rusya’dır. Bu ülkede kırsal kesimdeki yaşayan halkın beslenmesinde kaz ürünlerinin önemli bir payı bulunmaktadır. Avrupa ülkelerinin dışında kaz yetiştiriciliği ile uğraşan ülkelerden biri de İsrail’dir. İsrail’de kaz yetiştiriciliği kaz karaciğeri için yapılmaktadır.

Tablo4: Kaz eti ihracatı yapan ülkeler (ton)

Polonya	19.366
Macaristan	14.442
Çin	11.390
Almanya	1.449
Slovakya	1.113
Avusturya	418
Güney Afrika	307
Fransa	248
Ukrayna	210
Birleşik Arap Emirlikleri	139
Dünya Toplamı	50.009

Kaynak. FAO 2017

2-Türkiye’de Kaz Yetiştiriciliği – Kaz Yetiştiriciliği Fizibilite Raporu

Türkiye’de kanatlı sektöründe tavukçuluk alanında 1970’li yılarda başlayan profesyonelleşme çabaları, 1980’li yıllarda yüksek verim özelliklerine sahip ırk ve hatların kullanılmasıyla büyük bir ivme kazanmış ve 1990’lı yıllardan günümüze geçen süreçte, üretimin tüm basamaklarını ve yürütülen hizmetleri barındıran modern entegrasyonların kurulmasıyla büyük başarı sağlanmıştır.

Kanatlı sektöründe broiler yetiştiriciliğinde yakalanan bu başarılara kaz yetiştiriciliği ülkemizde son sıralarda yer almaktadır. Dünya’da birçok ülkede kaz yetiştiriciliğinin ekonomik bir yeri olmasına rağmen, ülkemizde yapılan yetiştiricilik ekonomik olmaktan uzaktır. Ülkemizde kaz yetiştiriciliği küçük ailesel işletmelerde ve geleneksel tarzda yapılmaktadır. Ticari yetiştiricilik yoktur.

Yetiştirilen kazların yumurta veriminin az olması, bazen döllü yumurta elde edilmesinde sıkıntı yaşanması ve kuluçkada bazı problemlerin yaşanması, kaz ürünlerine ülke genelinde ciddi talep olmaması, olan talebin de belirli bölgelerde sınırlı kalması kaz yetiştiriciliğinin ülkemizde kanatlı hayvan yetiştiriciliği içerisinde son sıralarda yer almasına neden olmaktadır.

Büyümeye çalışan işletmelerin bugün en büyük ihtiyacı ticari bir kesimhane, üretim materyali (kaz civcivi ve palazı) temin etme ve et paketleme tesislerinin olmayışıdır.

Grafik 1: Yıllar itibariyle Kaz Varlığımız (adet)

Kaynak: TÜİK Grafik 1: Yıllar itibariyle Kaz Varlığımız (adet)

Ülkemizde kaz yetiştiriciliğine her bölgede rastlamak mümkündür. 2002 yılında 1.400.136 adet olan kaz varlığımız, 2019 yılında 1.157.049 adet olarak gerçekleşmiştir. (Grafik 1) Kaz varlığımızın azalmasında en önemli etken 2005 yılında kuş gribi çıkması ve hayvan itlafının yapılmasıyla kaz varlığımızda 2005 ve 2006 yılında büyük bir düşüş olmuştur.

Ülkemiz kaz varlığı bakımından dünyada 11. sırada olmasına rağmen kaz yetiştiriciliğinin tamamen küçük ailesel işletmelerde yapılması nedeniyle ticari bir niteliği bulunmamakta ve ekonomiye katkısı ise gizli kalmaktadır.

En yaygın olarak Kuzeydoğu Anadolu Bölgesinde, il olarak ise Kars, Muş, Ardahan illerinde yaygın olarak yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu iller toplam kaz varlığımızın % 44’ünü barındırmaktadır. Kars ve Ardahan illerimiz ise Kaz varlığımızın %36’sını barındırmaktadır. (Tablo 5)

Kars ve Ardahan, kültür benzerliğinin çok daha fazla olduğu iki ildir. Bu iki ildeki kazıcılık, sahip olunan ortak kültürün bir parçası olarak yoğun olarak yapılmakta ve kaz eti en değerli kışlık gıda kaynağı olarak bu kültürde yerini almaktadır.

Muş ilinin kazcılıkta söz sahibi olmasında, Muş’un 1850 yılından itibaren Kafkaslardan gelen göçmenlerin önemli yerleşim yerlerinden biri olması, yörede kaz yetiştiriciliğinin sürdürülebilir olmasında önemli bir etken olmuştur.

Tablo 5: Türkiye’de kaz varlığı 20.000’den fazla Olan İller

Sıra		Kaz Varlığı (baş)	%
Türkiye	1.157.049	100,00
1	Kars	315.375	27,25
2	Ardahan	100.429	8,68
3	Muş	94.036	8,13
4	Kütahya	42.321	3,66
5	Samsun	34.869	3,01
6	Afyonkarahisar	34.835	3,01
7	Yozgat	28.375	2,45
8	Çorum	28.264	2,44
9	Şanlıurfa	22.967	1,98
10	Diyarbakır	21.732	1,88

Kaynak :TÜİK

Ancak, son yıllarda Türkiye’de kaz etine giderek artan bir talep bulunmaktadır. Bu talep artışında Kars ve Ardahan yöresindeki halkın geleneksel talebinin dışında, yöreye son yıllarda giderek artan turist akışı da etkili olmaktadır.

Doğu Ekspresi Seyahati ve turlarla Kars’a kışın yoğun bir ilginin olması, yeme içme kültürü içinde geleneksel lezzet olarak kaz eti yeme deneyimini olmazsa olmaz hale getirmiştir.

3-Kazların Zoolojik Sistemdeki Yeri ve Başlıca Irklar- Kaz Yetiştiriciliği Fizibilite Raporu

Çizelge: Kazların Zoolojik Sınıflandırılması

Aves (Kuşlar)
Takım	Anseriformes(Kazısılar)
Familya	Anatidae (Ördekgiller)
Alt Familya	Anserinae
Cinsler	Anser, Branta,Chen, Cereopsis, Cnemiornis, Alopechen
Tür	Anseralbifrons (Sakarca kazı) Anseranser (Boz kaz) Ansercygnoides (Çin kazı) Anserindicus (Hint kazı)

Toulouse, Emden, Afrika, Pilgrim ve Çin kazları, günümüzde ticari yetiştiriciliği yapılan ve en çok tanınan ırklardır. Bunların ilk üçü ağır cüsseli, pilgirim orta cüsseli, Çin kazı ise hafif cüsseli bir ırktır.

Önemli Kaz Irkları

Embden

Embden Kazı

Orijinini Almanya’nın Hannover şehrinden alan ağır cüsseli bir kaz ırkıdır.

Yumurta verimi iyi olan bir ırktır. Her kaz bir yumurta sezonunda 30-40 yumurta verir.

Emden birinci sınıf yemeklik kazdır.

Emden kaz ırkının beyaz olan tüyleri diğer kazların tüylerinden daha değerlidir.

Toulouse

Toulouse kazı

Toulouse kaz ırkı Fransa’dan orijin alan ağır cüsseli kaz ırklarından biridir.

Toulouse kaz ırkının yumurta verimi orta düzeydedir.

Bir yumurtlama sezonunda yaklaşık 35-50 yumurta verirler.

Yumurta veriminin yanı sıra güzelliği ve eti için yetiştirilen bir ırktır.

Afrika Kazı

Afrika Kazı

Afrika kaz ırkı Çin kaz ırkının bir varyetesidir.

Afrika kaz ırkı, genç kazların haricinde hemen hemen Emdenlerle aynı büyüklüktedir.

Bu kaz ırkı, Çin kazı kadar yumurta üretemez.

Bir yumurta sezonunda 30-40 yumurta verirler. En büyük kaz ırklarından birisidir. Afrika kazı hızlı büyür ve çabuk erginleşir, fakat ticari yetiştiriciler arasında renkli tüyleri yüzünden tercih edilmez. Ancak beyaz tüylüleri iyi bir pazar değerine sahiptir.

Pilgrim

Pilgrim

Pilgrim Amerikan kaz ırklarından biridir. Dişilerin yıllık yumurta verimi 35-45 adettir. Pilgrim kaz ırkının en önemli özelliklerinden birisi cinsiyetinin, yumuşak ya da kaba tüylerinin renklerine bakılarak tayin edilebilmesidir.

Çin Kazı

Çin Kazı

En küçük ve en çekici ırklardan biridir.

Çin’den orijin alan bu kaz ırkının kahverengi veya gri ve beyaz olan varyeteleri vardır. Irklar arasında en yüksek yumurta üretimine sahiptir ve bir yumurta sezonunda 60’dan daha fazla yumurta verir.

Vahşi kaza benzetildiğinden dolayı eti bazı insanlar tarafından tercih edilmektedir.

4-Kanatlı Hayvan Kümes Projeleri için Yapı Ruhsatı Alınması- Kaz Yetiştiriciliği Fizibilite Raporu

Çiftlik için seçilen arazi, şehirden uzak olacağı için genellikle belediyenin denetim sınırları dışında olacaktır. Belediye sınırları dışında yapı ruhsatı alabilmek için büyükşehir belediyeleri dışında kalan illerde İl Özel İdaresi İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü’ne başvurmak gerekmektedir. Tevhit, ifraz, harita yapımı, mevzi, imar onarma, ruhsat yapı izni işlerini yürütmek bahsi geçen müdürlüğünün görevidir. İşlem en az 2 ay sürmektedir. Proje hazırlayıp başvuru yapmadan önce bu süre göz önüne alınmalıdır. Büyükşehir Belediyesi olan illerde ise bu işlemler için ilçe belediyelerine başvurmak gerekmektedir.

Yapı ruhsatı İçin Müracaat Aşamasında İstenen Belgeler

Dilekçe
Tapu Fotokopisi
Aplikasyon Krokisi
1/5000’lik ve 1/2500’lik Kroki
Taahhütname (Noter Tasdikli Amacı Dışında Kullanılmayacağına Dair)

İnşaat ruhsatı verilmesi için görüş alınan kurumlar

Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
Halk Sağlığı Müdürlüğü
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
Devlet Su İşleri Müdürlüğü
Karayolları Müdürlüğü
İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü
Defterdarlık Milli Emlak Müdürlüğü
Orman İşletme Müdürlüğü
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
İlgili Elektrik Dağıtım Şirketi
Havalimanı Müdürlüğü/(yapılacak tesis havalimanı çevresindeki köylerde ise)

Tüm kurum olumlu görüşleri geldikten sonra yapılacak olan tesis ile ilgili projeler (mimari, statik, mekanik, elektrik) istenmektedir. Projeler hazırlanıp birime sunulduktan sonra onaylanır ve ruhsat hazırlanır.

Kırsal alanda yapılacak olan bir kanatlı hayvan barınağı için ruhsat alınırken yukarıda bahsedilenlere ilaveten bu alan için gerekli olan haritacılık işleri yanında o arazinin jeolojik raporlarının da hazırlanması gerekmektedir. Bu tür işlemler için maliyetler illere ve yapılacak işlere göre değişkenlik göstermektedir.

5-BAKIM VE BESLEME- Kaz Yetiştiriciliği Fizibilite Raporu

Kaz civcivlerinin ve palazlarının bakımı

Civcivler temiz bir kümeste, iyi havalandırılmış ve rutubetsiz bir ortamda tutulmalıdır. Kaz civcivlerine başlangıçta gerekli olan ısı tavuk civcivlerinden daha azdır ve daha erken yaşlarda ısı uygulamasından vazgeçilebilir. İki haftalık yaştaki kaz civcivleri ılık havalarda açık havaya çıkarılabilirler.

Bu arada hayvanlara yağmur yağdığı zaman saklanabilmeleri ya da kümese dönmeleri öğretilene kadar dikkat etmek gereklidir. Kazların üşümelerini önlemek için barınaklar kuru tutulmalıdır. Üşümeleri halinde hayvanlarda kümeleşme görülür ve bu durum boğulmalara neden olabilir. Ayrıca civcivler kısmen tüyleninceye kadar ıslak şartlara adapte olamadıkları için 2 haftalık yaşa kadar yüzmelerine fırsat verilmemelidir. Üç günlük yaştan sonra civcivler otlamaya alıştırılmalıdır. Kazlarda yer ihtiyacı Tablo 6 da verilmiştir.

Tablo 6 . Çeşitli yaştaki kazlara düşen yer alanı

Yaş	m2 ye düşen kaz sayısı
1-2 haftalık	10.0
3-4 haftalık	5.0
5-6 haftalık	2.5
Yetişkin	1.0

Kaz palazları

Kaz palazları için barınakların temiz olması çok önemlidir. Barınak olarak kullanılacak yerin tavanı, duvarları ve tabanı iyice yıkanmalı ve dezenfekte edilmelidir. Kaz palazlarının büyümesi dikkate alınarak barınak içerisinde onlara yeterli alan sağlanmalıdır. İyi havalarda, palazlar 4-6 haftalık olduklarında otlamaya çıkabilirler. Palazlar yağmurdan ve ıslanmaktan korunmalıdır. Kümeste altlıklar daima kuru olmalıdır. Palazlar 1 aylık oluncaya kadar 40-50 adedi bir arada, bölmelere konur. Yemler lapa halinde veya pelet olarak verilirse, yem zayiatı önlenir. Barınakların içerisine yabani kuşların içeri giriş ve dolayısıyla hastalık etkeni getirmelerini engellemek amacıyla barınakların pencereleri tel örgü ile kapanmalı, sıçan ve gelinciklerin girmesini önlemek amacıyla duvar ve tahta döşemedeki delikler ve çatlaklar kapatılmalı, kedi ve köpeklerin girişini önlemek için kapılar kapalı tutulmalıdır.

Kazlarda Besi Süresi:

Kazlarda üç farklı besi metodu uygulanmaktadır.

Erken Besi : Yumurtadan çıkan civcivler enerji bakımından zengin yemlerle yoğun besiye alınarak, 8-10 hafta beslenmekte ve bu yaşta kesilerek kızartmalık olarak pazarlanmaktadır. Erken beside 2500-3000kcalME/ kg içeren rasyonlar kullanır.

Genç kaz besisi: Genç besi kazı”, terimiyle hayatını kapalı bir yerde geçiren ve burada yüklü bir protein ve enerji rasyonu ile beslenen genç kazlar ifade edilmektedir. Bu besi süresi çok kısa olmakla birlikte yaklaşık olarak 14 hafta kadar sürmektedir. Ticari işletmeler tarafından bu şekilde büyütülen kaz palazları 14 hafta içerisinde 6 kg ağırlığa ulaşabilirler ve genç besi kazları merada büyüyenlere göre daha şişman görünürler. Ancak kısa bir sürede sağlanan bu yüksek ağırlık kazancı her bir kaz palazının 25 kg konsantre yem yemesi ile sağlanmaktadır. On haftalık yaşa kadar haftalık ağırlık kazancı yaklaşık olarak 450 gramdır. Bu hızlı büyüme daha sonraki haftalarda önemli ölçüde azalır. Tablo 7’de 16 haftalık yaşa kadar serbest beslenen kazların hedeflenen canlı ağırlıkları verilmiştir

Tablo 7: Kazlarda yaşa göre beklenen canlı ağırlıklar (adet/kg)

Yaş (hafta)	Canlı ağ. kg)
1	0.3
2	0.7
3	0.9
4	1.6
5	1.9
6	2,6
7	3.2
8	3.7
9	4.1
10	4.5
11	4.7
12	5.2
13	5.4
14	5.8
15	5.9
16	6.3

Geç Besi : Bu kaz besisinde kesim yaşı 20-32 haftalar arasındadır. Civcivler ilk 3 hafta genç besideki gibi beslendikten sonra çayıra çıkarılır. Çayıra ek olarak 4-8. haftalarda biraz tahıl verilir. Tahıl kullanımına 8. Haftadan itibaren son verilir ve kesimden 4 hafta öncesinden başlanarak kesime kadar arpa yulaf meyve ve sebze gibi yemler verilerek iyi bir kondisyon sağlanmış olur.

Damızlık kazların bakımı ve beslenmesi

Kaz barınakları yeniden kullanılmaya başlanılmadan önce eski altlıklar kaldırılmalı ve barınağın tamamı yıkanıp, dezenfekte edilmelidir. Damızlık kazların altına talaş ve saman gibi altlıklar serilmelidir. Atlığın kalınlığı başlangıçta 5-7 cm iken, yumurtlama sonuna kadar 30-40 cm’ye çıkabilir. İlk haftalarda m2 ye 8-10 civciv takip eden haftalarda ise bu miktar tedricen azaltılarak 11. Haftada m2 ye 2-3 kaz olacak şekilde ayarlanmalıdır. Barınak içerisinde 15 kaz için 1 suluk ve yemlik düşünülmelidir. Kazların yumurta verimi Ocak-Şubat ayında başlar ve Haziran-Temmuz aylarına kadar sürer. Bu periyot ırklara göre değişmekle birlikte yaklaşık 130 gün sürer. Daha erken yumurta üretimini uyarmak için, yumurta sezonundan önce kazların barındıkları yerde her gün 14 ile 16 saat aydınlatma yapılabilir. Zannedildiğinin aksine damızlık kazların çiftleşmesinin sağlanması ve döllü yumurta elde edilebilmesi için bir havuz veya su birikintisine ihtiyaç yoktur. Kazlar kuru zeminde de çok iyi çiftleşmektedirler. Bununla birlikte havuzda çiftleşen bazı ağır kaz ırklarının yumurtalarından çıkış oranı daha iyidir. Damızlık sürüde 1 erkek kaza 3-5 dişi kaz hesaplanmalıdır. Dişi kazlar 10, erkek kazlar ise 5 yıldan biraz fazla damızlıkta kullanılabilirler.

Kaz Yumurtalarının Kuluçkalanması:

Kaz yumurtaları genel olarak doğal kuluçkalanmaktadır. Doğal Kuluçka yöntemi yumurta verimini azaltmakta ve kuluçka randımanını düşürmektedir. Yüksek döllülük için, kazların içine girebileceği bir su kaynağı olmalıdır. Damızlık sürülerde 1 erkeğe en fazla 3-5 dişi olmalıdır. Barınak tabanı kuru olmalıdır.

Her yumurta kuluçkalanmaz, Kuluçkalık yumurtaların ağırlığı140-200 g ağırlığında olmalıdır. Kırık ve çatlak bakımından yumurtalar kontrol edilmelidir. Kirli yumurtalar temizlenmelidir.

Kuluçkalanacak yumurtalar uygun koşullarda depolanmalıdır; Yumurtalar günlük olarak depolanmalı, kuluçkalanacak yumurtaların 7 günden fazla depolanması durumunda, aşan süreyle orantılı olarak kuluçka düzeyi azalır, kuluçkalanacak yumurtalar yatay konumda olacak şekilde 15 C de depolanmalıdır. Depolanma süresince, yumurtalar günde 4-6 kez 180 derece döndürülmelidir. Kuluçkanın 15. Gününden itibaren yumurtalar her iki günde bir 37,5 C suya daldırılarak, kuluçkanın son haftasında ise 1 dakika su içerisinde tutularak ıslatılmalıdır. Islatma işlemi püskürtme şeklinde uygulanabilir.

Yumurta üretimi başlayınca uygun bir besleme programı takip edilmelidir. Bu periyot esnasında iyi kalitede bir kaba yem kombinasyonu ile ticari kaz geliştirme yemi verilir.

Verimin hangi döneminde olursa olsun damızlık kazlara vitamin ve mineral takviyesi yapmakla kuluçka randımanı artırılabilir.

Kesim

Kazlar mümkün olduğu kadar çabuk ve uygun şekilde kesilmelidir. Kesime 8-10 saat kala yem, 3 saat kala su kesilmelidir. Kesim aşamaları; şoklama, kesim, ıslatma (haşlama), yolma ve iç çıkartmadır. Şoklama yapılarak kesimin daha insani bir görünüm kazanması sağlanabilir. Böylece kanın daha fazla akması sağlanarak etin sertleşmesi azaltılır ve daha kaliteli karkas elde edilir. Yolma kuru ve ıslak yolma şeklinde yapılabilir. Kuru yolma ile daha kaliteli karkas ve tüy alınabilmesine rağmen, yavaş ve zahmetli olması nedeniyle daha az tercih edilir. Islak yolma metodunda ise; sıcak suya daldırma yöntemi ile daha çabuk, daha ucuz yolma işlemi gerçekleştirilir. Karkas randımanı % 70-74 arasındadır.

7-Kazlardan Elde Edilen Ürünler- Kaz Yetiştiriciliği Fizibilite Raporu

Kaz Eti:

Kızartıldığında ağızda parçalanabilen altın rengindeki derisi ile çok nefis bir ziyafet yemeği oluşturur. Kaz etinin her kilogramında tavuk etinden çok daha fazla enerji vardır. Çünkü kazların değerlendirilebilen kısımlarında iki katı daha fazla yağ bulunmaktadır. Kazlar et için beslendiklerinde şaşırtıcı bir canlı ağırlığa ulaşırlar ve bu konuda diğer kanatlı türlerine göre daha iyidirler.

Kaz Yumurtası

Kazlarda yumurtlama Mart ayında başlar ve en geç Haziran ayında sona erer, genel olarak yumurtlama dönem 30-40 gün sürer, alaca ya da düz beyaz tüy rengine sahip kazların yumurta verimi diğerlerine göre biraz daha yüksektir. yumurta verimi 1. Yılda 9-12 adet, 2 yılda ise 14-17 adettir.

Kaz Tüyü

Kaz tüyünün ürün olarak kullanım ömrü yaklaşık 20 yıldır. Yıkanabilir, terletmeyen ve hijenik bir dolgu maddesidir. Doğal yapısıyla gece boyunca vücut ısısını dengelemekte higroskopik özelliği sayesinde vücudun nefes almasını sağlar. Gece vücudun terini emer, gündüz ise bu nemi geri bırakır. Hafif estetik ve hareket kolaylığı sağlamaktadır. Bakteri barındırmadığı için kokusuzdur. Nem ve yağ tutmadığı için toz akarlarını (mite) barındırmaz. Elyaf, pamuk ve yüne göre daha pahalı, ancak kullanım ömrü çok daha uzun olduğu için daha ekonomik bir dolgu maddesidir. Diğer dolgu maddeleriyle karşılaştırıldığında ısı koruma gücü iki buçuk kat fazladır. Yastık ve yorganların kabarık ve gösterişli durmasını sağlar. 9-10 haftalık yaştan itibaren 6 haftada bir göğüs ve sırt tüyü yolunabilir.

İlk yolumda kaz başına 80 g, sonraki yolumlar da ise 100-120 g tüy elde edilir. Hasat edilen tüyün %15-20 ‘si gıdık tüyüdür. Yumurtlama sezonunda tüy yolumu yapılmaz, ancak yumurtlama sezonu sonundan bir sonraki yumurtlama sezonu başına dek en fazla 4 yolum yapılabilir. Tüy yolumunun yumurta verimi üzerine bir etkisi yoktur.

Kaz Yetiştirme Kümesinin Gelir -Gider Analizi

500 adet Kapasiteli Kaz Yetiştirme Kümesi Etki Analizi

Dönemde dişi erkek karışık 500 adet kaz barındırılacağı varsayılmıştır. Yaklaşık dört aylık yetiştirme dönem sonunda 50 adet damızlığın(40 Dişi-10 erkek) elde kalacağı ve 450 adedinin ise kesime gideceği hesaplanmıştır. 450 adetten 4-6 kg canlı ağırlığa geldiğinde kesileceği ve ortalama 3 kg karkas ağırlığı hesap edildiğinde 1.350 kg kaz eti elde edilecektir. Hayvan başına ortalama 100-110 gr. tüy elde edildiği varsayılmıştır. Hayvan başına ortalama kalp 32 gr, karaciğer 67 gr ve taşlık 163 gr olmak üzere toplam 261gr olarak alınmıştır. Hayvan başına baş ağırlığı 150 gr ve ayak 120gr olmak üzere toplam 270 gr olarak alınmıştır. İkinci sene sonunda yine aynı şekilde 40 adet dişi kaz başına yaklaşık 15-20 yumurta alındığında ve bunlardan yaklaşık 11-13 civciv elde edildiğinde 500 adet kaz palazı elde edilir.

Destekleme kalemi	Yatırım Bedeli (TL)	Üretim sezonunda elde edilen katma değerin cinsi (*)	Miktarı	Birim fiyat	Toplam kazanç
1 Kümes (200 m2)	150.000
33Yemlik (90TL) 33 suluk (90 TL) (6.000 TL), 2 adet havalandırma fanı (3.500 TL) 2 adet radyant ısıtıcı (2.000)	11.500	Kaz eti (karkas 3 Kg)	1350 Kg	55	74.250
500 adet kaz		Kaz tüyü (450 adet)	45 kg	50	2.250
		Yenilebilir iç organ (kalp,- karaciğer, taşlık) (450 adet)	120kg	20	2.400
		Baş ve Ayaklar (450 Adet)	120 kg	20	2.400
Toplam yatırım bedeli	161.500				81.300

2021 Yılında 500 Adetlik Bir Ticari İşletmenin Gelir Analizi

	Üretim sezonun- da elde edilen katma değerin cinsi	Miktarı (Kg)	Birim fiyat(TL)	Toplam kazanç(TL)
500 adet kaz	450 adet kaz (karkas 3Kg)	1350 Kg	55	74.250
	Kaz tüyü ( 450 adet)	45kg	50	2.250
	Yenilebilir iç kaz organ (kalp, kara ciğer, taşlık) (450 adet)	120kg	20	2.400
	Baş ve Ayaklar (450 Adet)	120 kg	20	2.400
Yıllık Toplam Kazanç	81.300

2021 Yılında 500 Adetlik Bir Ticari İşletmenin Gider Analizi

1. Yıl Yatırım Gideri	(TL)
Kümes yatırımı (özkaynak)	161.500
500 adet kaz alımı	75.000
Yem gideri	13.500
2. Yıl İşletme Gideri
Yem gideri (damızlık 50 kaz 12 ay)	7.500
Yem gideri (besilik 450 kaz 5 ay)	31.000
Elektrik gideri	1.500
Aşı ilaç ücreti	3000
Toplam Gider	45.000

Yıllık gelir, gider ve kar durumu (TL)

	1. yıl
Yıllık gelir	81.300
Yıllık gider	45.000
Yıllık brüt kar	36.300
Vergiler (%8)	2.904
Yıllık net kar	33.396

1.Sermayenin karlılığı

Yıllık net kar / genel yatırım tutarı x 100

33.396 / 161.500 x 100= %21

2.Projenin geri ödeme süresi

Toplam yatırım / (net kar + amortismanlar)

161.500 / (33.396 + 8.075)= 3.89 dönem

3.Projenin ekonomik ömrü

Toplam yatırım / amortismanlar

161.500 /8.075= 20 yıl

4.Yatırımın katma değeri

4.1. Brüt katma değer

Personel gideri + amortismanlar + brüt kar

0 + 8.075 + 36.300 =44.375 TL

4.2. Net katma değer

Brüt katma değer – amortismanlar

44.375 – 8.075 = 36.300 TL

Sermaye hasıla oranı

5.1. Brüt sermaye hasıla oranı

Brüt katma değer / toplam yatırım

44.375 / 161.500 = 0,27

5.2. Net sermaye hasıla oranı

Net katma değer / toplam yatırım

36.300 / 161.500 = 0,22

Devletin kazancı

Vergiler (%8), (bir dönemde sadece KDV’li satıştan) 2.094 TL

Bu çalışmada, 500 adet kapasiteli Kaz kümesi yatırımının ekonomik açıdan karlı olup olmadığını belirlemeye yönelik bir analiz yapılmıştır. Bu analizler yapılacak benzer bir yatırımda öz sermaye ihtiyacı, varsa kredi, ihtiyacı finansman ihtiyacı, pazar olanakları hakkında bilgi edinebilmelerine imkân sağlanacaktır. Yapılacak hindi kümesinin karlı olup olmadığının ortaya konması amacıyla yapılacak fizibilite çalışmalarının sonucunda toplam sabit yatırım tutarının 161.500 TL, yatırımın geri dönme süresinin (kişiler için) 3,8 yıl olacağı hesaplanmıştır. Yatırım karlıdır.